Omgaan met weerstand

Ken je dat een collega die niet doet wat jij wilt? Ook niet na een paar keer nadrukkelijk vragen? Hoe kan dit anders en kan dit überhaupt wel anders?

Weerstand, wie heeft er niet mee te maken? Weerstand is een nuttige bron bij verandering, maar voor de meesten van ons is dat niet wat we willen horen. Weerstand is met name lastig, vermoeiend en een sta-in-de-weg. Weerstand is een natuurlijk fenomeen dat we allemaal tegenkomen in ons professionele leven. Het maakt niet uit of je een leidinggevende bent die een team leidt, of een teamlid dat samenwerkt met collega's, weerstand kan op vele manieren en in verschillende vormen opduiken. In dit artikel gaan we dieper in op het concept van weerstand, de verschillende vormen die het kan aannemen en hoe je er effectief mee om kunt gaan. We zullen zowel de uitdagingen bespreken die leidinggevenden tegenkomen als de weerstand die je kunt ervaren bij directe collega's.

Oorzaken van weerstand?
Omgaan met weerstand als leidinggevende
Omgaan met weerstand bij collega’s
Weerstand voelen bij jezelf
Tips om met weerstand om te gaan
Wat moet je niet doen bij weerstand
Leren om te gaan met weerstand

Oorzaken van weerstand?

Weerstand is een complexe emotie die zich manifesteert als een gevoel van afkeer, verzet, tegenstand of tegenwerking. Het ontstaat wanneer iemand iets niet wil of als onaangenaam ervaart. Dit gevoel kan bijzonder sterk zijn in situaties waarin iemand zich aangevallen, gekleineerd, gepasseerd of niet gehoord voelt. Weerstand is ook vaak merkbaar bij veranderingen binnen een organisatie. Weerstand is in dat geval vaak een directe reactie op nieuwe situaties. Het is een vorm van verzet tegen verandering. Dit verzet kan voortkomen uit angst voor het onbekende, een gevoel van onzekerheid over de toekomst, of een verstoord gevoel van comfort en routine. Mensen hebben van nature de neiging om vast te houden aan bekende patronen en elke verstoring van deze patronen kan leiden tot weerstand. Dit kan zich uiten in verschillende gedragingen, zoals aarzeling, uitstel, openlijke afwijzing of zelfs tegenwerking. Het is ook goed om te begrijpen dat weerstand niet altijd negatief is. Het kan ook een signaal zijn dat er meer ondersteuning nodig is. Door de onderliggende oorzaken van weerstand te herkennen en aan te pakken, kan er een omgeving gecreëerd worden die openstaat voor verandering.

Omgaan met weerstand als leidinggevende

Als leidinggevende kun je op verschillende vormen van weerstand stuiten. Een van de meest voorkomende vormen van weerstand is weerstand tegen verandering. Dit kan optreden wanneer je nieuwe processen, beleid of andere werksystemen introduceert. Mensen uit het team kunnen zich ongemakkelijk voelen bij het onbekende en kunnen hun zorgen uiten door vragen te stellen, kritiek te uiten of zelfs door zich openlijk te verzetten. Ook een reorganisatie, bedrijfsovername of een fusie kunnen voor flink wat weerstand zorgen. Het gaat hier niet om een kleine verandering, maar om organisatorische veranderingen. Hierbij ontstaat bijvoorbeeld onzekerheid over de toekomstige rol of een verandering van de bedrijfscultuur. Dit zijn dingen die zelfs heftige weerstand kunnen oproepen bij de medewerker.

Daarnaast kan er weerstand ontstaan als gevolg van conflicten binnen het team. Dit kan voor jou als leidinggevende bijzonder uitdagend zijn. Conflicten ontstaan vaak uit verschillen in meningen, waarden of belangen en kunnen leiden tot een gespannen werksfeer. Als je als leidinggevende probeert een conflict op te lossen, kun je weerstand tegenkomen van de betrokken partijen die mogelijk vasthouden aan hun standpunten of zich onrechtvaardig behandeld voelen.

Een andere vorm van weerstand kan voortkomen uit beslissingen die jij als leidinggevende maakt, die de werklast of verantwoordelijkheden van teamleden beïnvloeden. Als leidinggevende kun je ook weerstand ervaren bij het implementeren van prestatiebeoordelingen, vooral als deze negatieve gevolgen kunnen hebben voor jouw teamleden.

Voorbeelden van van situaties waar je als leidinggevende weerstand kunt voelen

• Implementatie van nieuwe werksystemen: als je als leidinggevende een nieuw werksysteem introduceert, kunnen medewerkers weerstand bieden omdat ze zich zorgen maken over het leren van nieuwe vaardigheden of het verliezen van hun expertise en bekwaamheid in hun huidige taken.
• Verandering in teamstructuur: je kunt als teamleider besluiten om de teamstructuur te veranderen, bijvoorbeeld door rollen te herdefiniëren of nieuwe teamleden toe te voegen. De huidige teamleden kunnen weerstand bieden uit angst voor verlies van status of onzekerheid over hun nieuwe rol.
• Introductie van nieuwe werkprocessen: het introduceren van nieuwe werkprocessen kan weerstand oproepen, vooral als teamleden het gevoel hebben dat hun huidige manier van werken effectief is. Daarbij komt dat de teamleden ook de nieuwe manier van werken onder de knie moeten krijgen, terwijl ze daar of geen zin in kunnen hebben of het gevoel hebben dat het onnodig extra energie van hen vraagt.
• Prestatiebeoordelingen: het geven van kritische feedback tijdens prestatiebeoordelingen kan weerstand oproepen, vooral als de feedback negatief is of als de medewerker het gevoel heeft dat de beoordeling oneerlijk is.
• Veranderingen in werkschema's: als je als leidinggevende veranderingen in werkschema's moet doorvoeren, zoals het invoeren van nieuwe shifts of het wijzigen van werktijden, kunnen medewerkers weerstand bieden omdat ze hun persoonlijke routines moeten aanpassen.
• Beslissingen die de werklast beïnvloeden: als je beslissingen moet nemen die de werklast van je teamleden verhogen, zoals het toewijzen van extra taken of projecten, kunnen ze weerstand bieden uit verontrusting voor overbelasting of ze zijn gedemotiveerd om een extra taak erbij te hebben.
• Conflictbemiddeling: als je als leidinggevende moet optreden als bemiddelaar in een conflict tussen twee of meer teamleden, kun je weerstand ervaren van de betrokken partijen die mogelijk vasthouden aan hun standpunten of zich onrechtvaardig behandeld voelen.

Omgaan met weerstand bij collega’s

Als collega's onderling kun je stuiten op weerstand die voortkomt uit verschillende situaties. Wanneer er bijvoorbeeld nieuwe werkmethoden of projecten worden geïntroduceerd, kan er weerstand zijn tegen de verandering van de vertrouwde werkwijze. Dit kan leiden tot onzekerheid over de eigen rol of de vrees om niet aan de nieuwe verwachtingen te kunnen voldoen.

Weerstand kan ook ontstaan door competitie, waarbij collega's zich bedreigd voelen door elkaars vaardigheden of successen. Of juist het eigen gemis van deze vaardigheden en successen, wat tot een gespannen werksfeer kan leiden.

Daarnaast kan er weerstand zijn tegen de besluitvorming, vooral als collega's het gevoel hebben dat hun inbreng niet wordt gewaardeerd of overwogen. Persoonlijke conflicten, zoals verschillen in persoonlijkheid of communicatiestijl, kunnen ook leiden tot weerstand, waarbij collega's moeite hebben om effectief samen te werken of elkaars perspectieven te waarderen. Het is essentieel om deze vormen van weerstand te herkennen en aan te pakken door middel van open dialoog, wederzijds respect en samenwerking om een prettige en productieve werkomgeving te handhaven.

Voorbeelden van van situaties waar je weerstand kunt voelen bij collega’s

• Herverdeling van taken: collega’s kunnen bezorgdheid hebben over toegenomen werklast of het verliezen van een project, wat weerstand kan veroorzaken.
• Oneerlijke verdeling van successen: gevoelens van jaloezie of een overmaat gevoel voor competitie en niet de erkenning krijgen binnen een team kan voor onderlinge weerstand tussen collega’s zorgen.
• Promoties en verantwoordelijkheid wijzigingen: wanneer een collega een promotie of meer verantwoordelijkheden krijgt, kan het zo zijn dat een andere collega zich gepasseerd of ondergewaardeerd voelt. Hierdoor kan er weerstand gaan ontstaan om te luisteren naar de gepromoveerde collega.
• Teamvergaderingen: tijdens teamvergaderingen kan er weerstand zijn tegen nieuwe ideeën of kritiek op voorstellen die collega’s aandragen.
• Communicatieproblemen: misverstanden of een gebrek aan duidelijke communicatie kunnen leiden tot weerstand en wantrouwen tussen collega's.
• Culturele of ethische verschillen: weerstand en conflicten kunnen voortkomen uit een gebrek aan begrip of respect voor de diverse achtergronden en waarden van collega's onderling.

Weerstand voelen bij jezelf

Weerstand is niet alleen iets dat we bij anderen kunnen waarnemen, maar het is ook een gevoel dat we bij onszelf kunnen ervaren. Persoonlijke weerstand kan ontstaan wanneer we geconfronteerd worden met veranderingen of uitdagingen die ons uit onze comfortzone halen. Dit kan variëren van het leren van een nieuwe vaardigheid, het aanpassen aan een nieuwe rol, tot het omgaan met veranderingen in onze persoonlijke of professionele omgeving. Deze weerstand komt vaak voort uit angst voor het onbekende, onzekerheid over onze capaciteiten, of de wens om vast te houden aan vertrouwde routines en patronen. Het kan zich uiten in uitstelgedrag, ongemak, frustratie of zelfs hevige stress.

Het is belangrijk om te erkennen dat deze weerstand een natuurlijke reactie is op verandering en dat het een kans biedt voor zelfreflectie en groei. Door onze weerstand te onderzoeken, kunnen we de onderliggende angsten en zorgen identificeren en actief werken aan het overwinnen van deze obstakels, waardoor je je kunt aanpassen en verder kunt ontwikkelen.

Voorbeelden van van situaties waar je weerstand kunt voelen bij jezelf

• Leren van nieuwe vaardigheden: het gevoel van onbekwaamheid of angst om te falen bij het aanleren van nieuwe vaardigheden of methoden kan voor interne weerstand zorgen.
• Aanpassen aan een nieuwe rol: het is mogelijk dat je weerstand kunt voelen bij jezelf wanneer je een nieuwe rol hebt gekregen. Dit kan komen door onzekerheid over je eigen capaciteiten of de vrees om niet te voldoen aan de verwachtingen in die nieuwe rol.
• Veranderingen in teamdynamiek: wanneer de teamdynamiek verandert, kan het zijn dat je weerstand ervaart tegen het opbouwen van nieuwe relaties met nieuwe teamleden of zelfs het aanpassen aan een nieuwe teamleider.
• Organisatorische herstructurering: door een bedrijfsherstructurering kun je zorgen over baanzekerheid of veranderingen in je positie krijgen, waardoor je meer weerstand binnen jezelf kunt ervaren.
• Balans werk en privé: je kunt veel weerstand voelen in jezelf bij veranderingen in werkschema's die je persoonlijke leven kunnen beïnvloeden.

Tips om met weerstand om te gaan

Omgaan met weerstand vereist een doordachte en inlevende benadering. Een goede voorbereiding is hierbij essentieel. Verdiep je bijvoorbeeld in de aankomende veranderingen binnen jouw organisatie en de mogelijke impact ervan, zodat je klaar bent om eventuele vragen te beantwoorden en zorgen weg te nemen. Het is ook belangrijk om de weerstand te benoemen en te erkennen. Wanneer je weerstand ervaart bij een collega is je automatische neiging meestal om harder te gaan duwen of trekken aan deze persoon. Dit werkt niet. Wat wel werkt is een moment nemen en jezelf afvragen, ‘Wat zegt dit over mij?’ Je kijkt eerst even naar binnen: ‘Ben ik te gedreven? Zeg ik het bot en directief? Ben ik lui en wil ik het afschuiven? Loop ik voor de troepen uit?’ En vraag je daarna af wat je ervan kunt leren. Bijvoorbeeld, dat je het rustiger brengt of het anders zegt.

Geef aan dat het normaal is om terughoudend te zijn tegenover verandering en dat je openstaat voor een gesprek. Luister actief naar de zorgen en probeer de onderliggende oorzaken van de weerstand te begrijpen. Biedt duidelijke informatie en wees transparant over het proces. Onzekerheid voedt vaak weerstand, dus heldere communicatie kan veel onrust wegnemen. Betrek de mensen die weerstand tonen bij het vinden van oplossingen. Dit kan het gevoel van controle en eigenaarschap versterken, wat weerstand kan verminderen. Erken en waardeer de bijdragen van iedereen en vier de kleine successen. Dit kan helpen om een positieve houding ten opzichte van verandering te bevorderen.

Tot slot, wees geduldig en geef mensen de tijd om zich aan te passen. Verandering is een proces, geen gebeurtenis, en het vraagt tijd om nieuwe manieren van werken te accepteren en eigen te maken. Realiseer dat iedereen de dingen anders ziet. Onderzoek wat de belevingswereld is van de ander. Stel er vragen over. Wees nieuwsgierig naar de oorzaak van de weerstand. Reacties (en gevoelens) van de ander negeren, afwijzen of bagatelliseren, verstarren het proces. Je kunt de houding van iemand veranderen door eerst contact te maken op het niveau van hoe je samen communiceert en welke gevoelens er spelen. Interventies die je kunt plegen zijn: vragen waarom iemand zo reageert, iemand zelf de voor-en nadelen van de verandering laten benoemen en er op doorvragen, vragen waarom iemand niet wil veranderen, vragen naar de oorzaak van zijn of haar houding, zeggen wat het met jou doet, vragen of ze zelf betere ideeën hebben om het geschetste doel te behalen. Wees ook bereid je eigen aannames en gedrag aan te passen wanneer je juist daar iets over leert tijdens zo’n gesprek. Door een lastige situatie bespreekbaar te maken en te onderzoeken, kom je samen op nieuwe gebieden die je nog niet eerder zag. Wees dus zeker ook bereid je eigen aanname te herzien als dat nodig blijkt.

Wat moet je niet doen bij weerstand

Wanneer je in gesprek gaat met iemand die weerstand vertoont, is het belangrijk om bepaalde valkuilen te vermijden. Ten eerste, verzwak of negeer de gevoelens van de ander niet. Dit kan de weerstand juist versterken en het vertrouwen beschadigen. Vermijd het daarnaast ook om defensief te reageren op kritiek of verweer, aangezien dit een open gesprek kan blokkeren en de situatie kan escaleren. Het is ook niet raadzaam om druk uit te oefenen of ultimatums te stellen, omdat dit kan leiden tot verdere vervreemding en verzet tegen jou of de organisatie.

Het bagatelliseren van de veranderingen of de impact ervan kan eveneens averechts werken, omdat het kan overkomen alsof de zorgen van de ander er niet toe doen. Probeer ook niet een situatie te overhaasten. Geef de persoon die weerstand vertoond de tijd om zijn of haar gevoelens en gedachten te verwerken.

Ten slotte, vermijd het maken van aannames over de redenen voor de weerstand. Stel in plaats daarvan vragen en toon oprechte interesse om de specifieke zorgen te begrijpen. Door deze valkuilen te vermijden, kun je een prettige omgeving creëren waarin weerstand kan worden omgezet in een kans voor groei en verbetering.

Leren om te gaan met weerstand

Om goed te leren omgaan met weerstand, is het volgen van een gerichte training een effectieve methode. Om jou daar zo goed mogelijk bij te helpen, vind je bij ons veel trainingen waar binnen een module aandacht besteed wordt aan hoe je leert om met weerstand om te gaan.

Als je meer inzicht wilt krijgen in wat weerstand is en wat jij kunt doen om daarmee om te gaan, zijn de trainingen Coachend Leiderschap, Leidinggeven aan (eigenwijze) Professionals en Professioneel Adviseren een uitstekende keuze.

In de training Moeilijke Gesprekken Voeren leer je hoe je om kunt gaan met weerstand tijdens een gesprek. De trainingen Persoonlijke Effectiviteit in het Sturen van Verandering en Talent Ontwikkelings Programma hebben een andere benadering en leren je ontdekken hoe je meer invloed kan uitoefenen en kan omgaan met de daar voortvloeiende weerstand.

De training Teamleiderschap bekijkt het vanuit teamverband en leert je optimaal te kunnen inspelen op de groepsdynamiek en de weerstand die daar ontstaat.